Ogólna charakterystyka

Miejscowość leży na powierzchni ponad 3000 ha w kierunku północno – wschodnim od Brzozowa, na Pogórzu Dynowskim. Położona jest na terenie górzystym (najwyższy szczyt w Izdebkach – 460,4 m n.p.m.) z licznym potokami. Wieś ogólnie dzieli się na dwie części – wyżej leżącą – Izdebki Górne i niżej położoną – Izdebki Dół. Wieś dzieli się na wiele przysiółków m. in. można wyróżnić: Potoki, Grabnik, Dynów, Królowa Górki, Huczek, Złota Góra, Izdebnik, Kamionka, Rzeki, Rudawiec, Warzyce, Berskie, Krzemienna, Morochów, Dębowiec.

Kształt wsi jest nieregularny – ze względu na warunki fizjologiczne terenu, tzn. układ wklęsłości, w której płynie rzeka Magiera – początek bierze ze źródeł leśnych niedaleko granicy z Golcową. Płynie na południowy – wschód, w południowej stronie wsi skręca na wschód, a dalej na północ płynąc brzegiem lasu, który jest granicą między Izdebkami a Warą. Dalej płynie Warą i wpada z lewego brzegu do Sanu. Jej długość wynosi ok. 17 km. Zbiera wody z kilkunastu bezimiennych izdebskich rzeczek.

Początki wsi i właściciele Izdebek

Początki wsi Izdebki nie są znane. Według kronikarza ks. Jan Reichela (Kronika parafii w Izdebkach spisana na początku XX wieku na podstawie źródeł i miejscowej tradycji) założycielem wsi był jednowioskowy rycerz z ziemi sieradzkiej zwany Izdebskim czy Izbickim. Otrzymał on lasy na terenie dzisiejszych Izdebek od Kazimierza Wielkiego i założył osadę, którą nazwano Izbicą. Izbiccy z Izbicy istnieją w Izdebkach w pierwszej połowie XV wieku i pieczętują się herbem Prawdzic.

Jeżeli przyjąć za kroniką, że pierwszymi właścicielami wsi byli Izdebscy, to pozbywają się oni osady na rzecz Macieja Miroszowskiego herbu Kościesza. Pierwsza nazwa wsi pojawia się w zapisce sądowej dotyczącej Małgorzaty z Dynowa, a jej stryjem Mikołajem Kmitą kasztelanem przemyskim. W dokumencie z 1436 roku wymienione są dwie osady Izdbica i Izdebka. W 1442 roku Miroszewski sprzedaje Izdebki Wiihelmowi Czeszykowi (Grabownickiemu). Po paru latach
sprzedaje on Izdebki Małgorzacie z Dynowa. Po Małgorzacie dobra Dynowskie dziedziczy Stanisław z Dynowa Denowski, następnie Jan Denowski, a po jego śmierci Mikołaj i Piotr Rzeszowscy. Ci z kolei po kilku latach sprzedają je Janowi Amorowi z Tanowa, kasztelanowi krakowskiemu. Jego syn – Jan Amor Tarnowski w 1523 roku sprzedaje Dynów z wsiami. Połowę dóbr nabywają Piotr i Hieronim Wapowscy, a połowę ich brat stryjeczny – Mikołaj Wapowski. Odtąd Izdebki należą do rodu Wapowskich, aż do drugiej połowy XVII wieku. Źródła podają, że w 1573 roku Wapowscy podpisali wystąpienie przeciwko heretykom, co świadczy o ich religijności. Syn Piotra Wapowskiego i Beaty Tęczyńskiej – Andrzej ożenił się z Katarzyną Maciejowską, fundatorką izdebskiej parafii i kościoła. Po śmierci Katarzyny dobra dynowskie dziedziczy jej syn Jan Stanisław, a następnie jego dzieci. Mikołaj Wapowski chcąc spłacić rodzeństwo sprzedaje Izdebki Franciszkowi Orzechowskiemu około 1650 roku. Aż do 1750 roku wieś pozostaje własnością Orzechowskich. W drugiej połowie XVIII wieku Izdebki przechodzą w posiadanie rodu Bukowskich, pochodzącego z rodu Jerzego Czeszyka z Bukowa herbu Ossorja, i pozostają tak do I Wojny Światowej.

W 1927 Henryka z Bukowskich Zakliczyna przekazała dobra izdebskie swojej wnuczce Annie z Mycielskich, sama pozostała jeszcze przez rok w Izdebkach, a następnie wyjechała na stałe do Krakowa. Izdebskie dobra pozostają
własnością Anny z Mycielskich i jej kolejnych mężów – Dymitra Gorayskiego (zm. 1931) i Ignacego Potockiego. Od przeprowadzki Anny i Ignacego Potockich do Rymanowa dobra izdebskie dzierżawione były przez ich wcześniejszego
zarządcę Romana Bobowskiego, który w czerwcu 1944 roku został w Izdebkach zamordowany.

Po zakończeniu II wojny światowej izdebski dwór, ziemia i las do niego należące zostały upaństwowione, a z czasem sprzedane izdebskim mieszkańcom. Dwór pozostawał do 1991 roku w gestii Zespołu Opieki Zdrowotnej w Brzozowie, mieścił się w nim Wiejski Ośrodek Zdrowia. W 1991 roku Urząd Wojewódzki w Krośnie przekazał całą nieruchomość Zarządowi Gminy Nozdrzec.

Dnia 26 czerwca 1992 r. zespół pałacowo – parkowy wraz ze spichlerzem został wpisany do rejestru zabytków województwa krośnieńskiego. Po uzyskaniu odpowiednich zezwoleń w 1995 roku zarząd Gminy przystąpił do kapitalnego remontu. W czerwcu 1997 roku opracowano projekt budowlany z przeznaczeniem na Środowiskowy Dom Samopomocy, który został pozytywnie zaopiniowany przez sanepid i Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Od 21 stycznia 2003 r., po zakończeniu prac remontowych, dwór stał się siedzibą Środowiskowego Domu Samopomocy.

Anna Potocka dożyła 89 lat, zmarła po ciężkim wylewie w 1993 roku. Pogrzeb odbył się w Rymanowie, gdzie spoczęła w grobowcu rodzinnym Potockich. Dokładnie rok po jej śmieci zmarł Ignacy Potocki i został także pochowany w Rymanowie. Anna Potocka była ogromnie przywiązana do Izdebek i marzyła by w przyszłości jej córka Kinga Świdzińska przejęła jej dom rodzinny. Po śmierci matki, dzieci postanowiły nie dążyć do odzyskania dworu w Izdebkach, ale przeznaczyć go dla społeczeństwa lokalnego na dom opieki nad osobami niepełnosprawnymi. W dniu 2 maja 2004 r. Środowiskowy Dom Samopomocy w Izdebkach otrzymał imię „Anna” od imienia Anny Potockiej – ostatniej właścicielki dworu.

Nazwa miejscowości

Dzisiejsza nazwa wsi Izdebki jest nazwą polska i oznacza tyle co „domki”. Według wspomnianej wcześniej kroniki prawdopodobnie osadę założono w drugiej połowie XIV wieku. Prywatny właściciel założył wówczas w lasach dworek z
pomocą ludzi sprowadzonych ze sobą z miejsca swego pochodzenia. Prawdopodobne jest, że założyciel Izdebek był z Mazowsza, szlachetnie urodzony zwany Izdebskim czy Izbickim, rycerz króla Kazimierza Wielkiego, który w nagrodę miał otrzymać od monarchy lasy znajdujące się na terenie dzisiejszych Izdebek. Na Mazowszu, na ziemi łęczyckiej, sieradzkiej – skąd miał pochodzić ów rycerz – dworki zwano powszechnie izbicami. Izbiccy z Izbicy mieszkali w Izdebkach jeszcze w połowie XV wieku.

Nazwa Izdebki może pochodzić również od pospolitego wyrazu izbica (izdbica), czyli od: dużej izby, budowli zabezpieczającej filar mostu od uderzeń kry, fali, płynących drzew itp.

Na przestrzeni wieków pisano tę nazwę różnie:

• Gysdbycza, Gysdebka 1436 r.
• Ystepka 1441 r.
• Isdbicza, Hisdbycza 1442 r.
• Iszdebky 1460 r.
• Hyzdepky 1467 r.
• Hystepky 1468 r.
• Ysszdebky 1496 r.
• Iszdebky 1515 r.
• Izdebek 1574 r.
• Izdepki 1589 r. XVII, XVIII i XIX wiek.

Źródło:
Jerzy Adamski, Pogórze Dynowskie, Muzeum Regionalne PTTK w Brzozowie, Brzozów 1992
Lucjan Czech, Izdebki. Zarys dziejów wsi, Izdebki 2002
Jan Rogula, Rzymskokatolicka parafia w Izdebkach w latach 1593 – 2013, Sanok 2013
http://sdsizdebki.pl