Kiedy nadszedł wreszcie dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się wszyscy razem na tym samym miejscu. Nagle dał się słyszeć z nieba szum, jakby uderzenie gwałtownego wiatru, i napełnił cały dom, w którym przebywali. Ukazały się im też języki jakby z ognia, które się rozdzieliły, i na każdym z nich spoczął jeden. I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym.
Dz 2,1-11
W pięćdziesiąt dni po Uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego wierni obchodzą Uroczystość Zesłania Ducha Świętego. Dlatego też dzień ten nazywany jest Pięćdziesiątnicą. Uroczystość tą nazywamy potocznie Zielonymi Świątkami, ale nazwa ta nie ma genezy dogmatycznej, lecz wywodzi się z obrzędów ludowych, związanych z urodzajami na roli. Jest to dzień, w którym wspominamy pamiątkę zstąpienia Ducha Świętego na Apostołów i Maryję, które dokonało się w wieczerniku. Zesłanie Ducha św. nieraz uważa się za początek Kościoła. Jest to niejako dopełnienie objawiania się Boga ludziom: Bóg Ojciec przebywa wraz z Izraelem w Starym Testamencie, Syn: Jezus Chrystus narodził się, umarł i zmartwychwstał, zaś Duch Święty zstąpił na Apostołów; Kościół pierwotny już w Nowym Testamencie; po wniebowstąpieniu Chrystusa.
Kim jest Duch Święty, który w postaci „języków jakby z ognia” zstąpił w dniu Pięćdziesiątnicy na apostołów zgromadzonych w Wieczerniku? Często mówi się o Nim jako o wielkim Nieznajomym czy Nieznanym Bogu. Mimo dwóch tysięcy lat odczytywania Objawienia, umyka On naszemu poznaniu. W rzeczywistości więcej możemy powiedzieć o działaniu Ducha Świętego niż o Nim samym. Rozpoznajemy Go po Jego uświęcającym działaniu, po darach i charyzmatach. Jezus wprawdzie nadaje Mu imię: Paraklet (gr. adwokat, pocieszyciel, doradca, pomocnik), ale ono bardziej odnosi się do funkcji i działania niż do Osoby. Działanie Ducha Świętego podobne jest do roli duszy w żywym organizmie ludzkim, w którym jest ona źródłem życia i jedności. Kościół jako wspólnota wierzących w Chrystusa jest miejscem Jego poznania. Duch jest obecny: w księgach Starego i Nowego Testamentu; w Tradycji i Nauczycielskim Urzędzie Kościoła; w liturgii sakramentalnej i modlitwie; w charyzmatach i urzędach Kościoła; w znakach życia apostolskiego i misyjnego; w świadectwie świętych (por. KKK 688). Duch Święty został wysłany do serc naszych, abyśmy mogli otrzymać nowe życie dzieci Bożych. Według św. Pawła: „nikt (…) nie może powiedzieć bez pomocy Ducha Świętego: Panem jest Jezus”. Na innym miejscu ten sam apostoł przypomina, że: „Bóg wysłał do serc naszych Ducha Syna swego, który woła: Abba, Ojcze”. W obydwu przypadkach chodzi o typowe akty wiary. A do każdego aktu wiary, prócz udziału ludzkiego umysłu i woli, niezbędna jest także pomoc Boża, czyli działanie Ducha Świętego, który przypomina Kościołowi wszystko, co powiedział Chrystus.
Nieraz zapominamy o Duchu Świętym, pomijamy Go w naszych modlitwach. A przecież tak przydatne i wielorakie dary może nam On ofiarować, gdy się do Niego zwrócimy: Mądrość, Rozum, Radę, Męstwo, Umiejętność, Pobożność, Bojaźń Bożą. Dary te w szczególnym i pełnym wymiarze są nam udzielane w sakramencie bierzmowania. Do ducha Świętego uciekamy się nieraz, gdy potrzeba nam „światła Ducha Świętego” – przed rozmaitymi egzaminami, trudnymi sytuacjami, niełatwymi wyborami. Szczególnie czcimy Go w pieśni: „Przybądź Duchu stworzycielu” (Veni Creator Spiritus), zaś w samą Uroczystość Zesłania Ducha Świętego śpiewając przed aklamacją Alleluja sekwencję do Ducha Świętego.
W poniedziałek po Uroczystości Zesłania Ducha Świętego Kościół obchodzi święto NMP Matki Kościoła. Zostało ono wprowadzone do polskiego kalendarza liturgicznego przez Episkopat Polski – za zgodą papieża Pawła VI. w dniu 4 maja 1971 r.
Dzieje Apostolskie mówią, że przed zesłaniem Ducha Świętego Apostołowie w Wieczerniku „trwali jednomyślnie na modlitwie razem z niewiastami, Maryją, Matką Jezusa, i braćmi jego” (Dz 1,14). Maryja jest więc obecna przy rodzącym się Kościele, wraz z Apostołami otrzymuje Ducha Świętego i jako Matka Chrystusa, a więc i Matka Jego Mistycznego Ciała – towarzyszy Kościołowi przez dzieje.
Ten tytuł wiąże się również z dwiema scenami opisanymi przez Ewangelistę Jana, które w święto Matki Kościoła można odczytać do wyboru. W scenie wesela w Kanie Galilejskiej spotykamy Maryję troszczącą się o ludzi, dostrzegającą ich potrzeby i przedstawiającą je Jezusowi. Z kolei w scenie pod Krzyżem Maryja otrzymuje pod opiekę św. Jana, a wraz z nim wszystkich uczniów Chrystusa, a więc w konsekwencji – Kościół.
Sekwencja do Ducha Świętego (Veni Sancte Spiritus)
Przybądź Duchu Święty,
ześlij z nieba wzięty
światła Twego strumień.
Przyjdź, ojcze ubogich,
Przyjdź dawco łask mnogich
Przyjdź światłości strumień.
O najmilszy z gości,
słodka serc radości,
słodkie orzeźwienie.
W pracy Tyś ochłodą
W skwarze żywą wodą,
W płaczu utuleniem.
Światłości najświętsza,
serc wierzących wnętrza,
poddaj swej potędze.
Bez Twojego tchnienia,
Cóż jest wśród stworzenia
Jeno cierń i nędze.
Obmyj, co nie święte,
oschłym wlej zachętę,
ulecz serca ranę.
Nagnij, co jest harde,
Rozgrzej serca twarde,
Prowadź zabłąkane.
Daj Twoim wierzącym,
Tobie ufającym,
siedmiorakie dary.
Daj zasługę męstwa,
Daj wieniec zwycięstwa,
Daj szczęścia bez miary.